Ex Uyumluluk Bütünlüğünü Ele Alan Proses Güvenliği

Ex Uyumluluk Bütünlüğünü Ele Alan Proses Güvenliği

Tehlikeli alan ihtiva eden endüstrilerde uzun yıllara dayanan tecrübelerimiz sebebi ile;  proses güvenliğinin yüksek önem taşıdığı benzer endüstrilere yönetimsel ve teknik olarak desteklerimizi vermekteyiz.

Ekip liderleri  veya uzmanlar olarak, Ex uyumluluğu konusundaki deneyimlerimizi kullanabileceğimiz birçok proses güvenliği toplantısına davet edilmekteyiz ve bu çerçevede Ex uygunluğunun tanımlandığı tüm Proses Güvenliği toplantılarında değerli aşamalar kat edilmesinin sağlandığını görüyoruz.

Bu yazının amacı, Proses Güvenliği ve Ex uyumluluğunun kapsamı ve entegrasyonu ile ilgili konuları vurgulamaktır.

Uygun elektriksel teçhizatının seçimi ve uygun tasarımların yapılabilmesi için tehlikeli alanlar; gazlar ve buharlar için; EN / IEC 60079-10-1’e göre Bölge 0, 1 ve 2 olarak ve tozlar için  ise EN / IEC 60079-10-2’ye göre Bölge 20, 21 ve 22 olarak sınıflandırılmaktadır.

Elektrikli ve elektrikli olmayan ekipmanlar, makul şekilde uygulanabilir olduğu sürece, tehlikeli olmayan alanlarda konumlandırılmalıdır. Bunu yapmanın mümkün olmadığı durumlarda ise patlayıcı ortamın oluşma ihtimalinin en düşük olduğu bir alana yerleştirilmelidir.

Tehlikeli alanlardaki elektrikli ve elektrikli olmayan montaj/kurulumlar, tehlikeli olmayan alanlardaki elektrikli ve elektriksiz montaj/kurulumlar için de uygun gerekliliklere göre tesis edilmelidir. Ancak tehlikeli olmayan alanlarla ilgili gereksinimler, tehlikeli alanlardaki kurulumlar için yetersizdir. Elektrikli ve elektriksel olmayan ekipmanların kombinasyonunu, bileşik ekipman veya makine (teknoloji) olarak dikkate alacağız

Su girişine karşı koruma ve korozyona direnç gibi diğer çevresel koşulların karşılanması için ek korumanın gerekli olduğu durumlarda, kullanılan yöntem ekipmanın bütünlüğünü olumsuz yönde etkilememelidir. Elektrikli ekipmanlar ve malzemeler, uygunsuz bir durumun tesisin güvenliğini tehlikeye atabileceği yerlerde; kendi elektrik değerleri dahilinde güç, gerilim, akım, frekans, görev ve diğer özelliklerini koruyacak şekilde montajı yapılmalı ve Kullanılmalıdır. Özellikle, gerilim ve frekansın, ekipmanın kullanıldığı besleme sistemine uygun olmasına ve sıcaklık sınıfının belirlendiği doğru gerilim, frekans ve diğer parametrelere özen gösterilmelidir.

Tehlikeli alanlardaki tüm elektrikli ve elektriksiz teçhizat ve kablolama / borulama, belli koruma tipleri için ek gereklilikler de dahil olmak üzere seçilmeli ve kurulumu gerçekleştirilmelidir.

Ekipman ve malzemelerin montajları, muayene ve bakım için erişim kolaylığı sağlayacak şekilde tasarlanmalı ve  kurulmalıdır (EN / IEC 60079-14 ve -17).

İş Güvenliği, Proses Güvenliği için gerekli adım olarak Hazop / FMEA / What If toplantılarını adreslemektedir.

Ex uyumluluğu, proses güvenliği kapsamındaki HAZOP toplantıları için bir girdidir (aynısı makinelerde FMEA için de geçerlidir). Proses Güvenliği toplantıları ister mevcut tesiste ister tesisin detaylı tasarım aşamasında yapılabilir. Her iki şekilde de Patlamadan Korunma Dokümanı (veya benzer dokümanlar), proses güvenliğiyle ilgili bu risk değerlendirme faaliyetleri için her zaman değerli bir girdidir.

Avrupa Birliğine göre, tehlikeli alanlardaki normal operasyonunun tüm olası seçeneklerini detaylandırmak için bir Patlamadan Korunma Dokümanının (PKD) oluşturması gerekmektedir.  (başka yerlerde benzer dokümanlar da olabilir (HAC, Ex uygunluk raporu vs)). Ex uyumluluğuyla ilgili herhangi bir sapma, MoC (değişiklik yönetimi) dahil olmak üzere PKD (veya benzeri) üzerinde anlık bir güncelleme ile sonuçlanabilecek büyük değişiklik olarak kabul edilecektir. Kurulum, montaj, teknoloji ve süreçle ilgili zorunlu olarak hayat boyu  patlamadan koruma sürekliliğinin takibi, proses güvenliğiyle ilgili toplantılara ek girdi olmalıdır.

Patlamadan Korunma Dokümanı , işe başlamadan önce hazırlanmalı ve iş yeri, proses ekipmanı veya organizasyonu ile ilgili  önemli değişikliklerde, tesis genişlemesinde veya revizyonunda tekrar revize edilmelidir.

Ayrıca, mevcut Ex sertifikasına sahip (ATEX, IECEX, …) Ex makinelerde olası gelişmeleri (sapmaları) ele alan Proses Güvenliği Toplantıları, Ex uyumluluğunu orijinal durumunun devamlılığını kontrol etmelidir. Ayrıca burada bir Ex onarım tesisinin (IEC 60079-19) seçimi veya kullanımı; tüm modifikasyon (sapma) için güvenli bir ortam yaratmak ve geçerli ve ilgili standartlara uygunluğu onaylamak için ek değere sahip olacaktır.

Böyle bir durumda aşağıdaki işaretleme ekipman etiketinde yer almalıdır.

Bu işaretin kullanılmasının sebepleri aşağıdaki maddelerden biri olabilir:

1. a)Ekipman onarım veya ıslah sırasında bu standardın getirdiği kısıtlamalara ve üretildiği patlamaya karşı koruma standartlarına uyacak şekilde değiştirilir, ancak tamircinin sertifika belgelerine tam uygunluk konusunda yeterli kanıtı yoktur; ya da
2. b)Ekipmanın üretildiği standartlar bilinmemektedir, ancak bu standardın gereklilikleri ve ilgili patlamaya karşı koruma standartlarının mevcut baskısı uygulanmıştır, ancak tamirci, sertifika belgelerine tam uyum konusunda yeterli kanıtlara sahip değildir. Ekipmanın tamirci tarafından işlemini tamamlamasından önce ilgili güvenlik düzeyine uygunluğu doğrulamak için patlamaya karşı korumalı ekipmanı değerlendirmede yetkin bir kişi tarafından bir değerlendirme yapılmıştır.

Bu durumlarda, Ex sertifika etiketleri sökülmemelidir.

Not – Bu işaretler, sonraki tamir için ilgili personelin yararı için gereklidir ve işaretler arasındaki tek fark, uygunluk yöntemidir.

Ayrıca, onarım veya iyileştirme ilgili standarda uygunsa ve tamirci, sertifika belgelerine ve / veya üreticinin şartnamesine tam uyum için yeterli kanıta sahipse; onaman  işaretleme aşağıdaki gibi olacaktır;

Tüm Proses Güvenliği Toplantıları, proses güvenliğini; endüstride güvenlik ile ilgili yapılacakları tüm yönleri ile ele alır. Birçok durum, Proses Güvenliği Toplantılarının olası sonuçları üzerinde etkisi olabilir, ancak tehlikeli alan ihtiva eden endüstriler için her durumda, normal çalışma, tehlikeli alan uyumluluğunun bir sonucu olarak önceden tanımlanmıştır.

Olası arızalar ve sonuçlar ATEX veya IECEx gerekliliği neticesinde zaten kategoriler ve/veya EPL (Ekipman Koruma Seviyeleri) ile tanımlanmıştır.

–          Ga / Da; 2 bağımsız arızaya izin verir

–          Gb / Db, 1 olası arızaya izin verir

–          Gc / Dc de ise gerekli güvenlik düzeyinde hiçbir arızaya izin vermez.

Bunların tümü; Ex uyumluluğunun bir parçası olarak mevcut veya önceden tanımlanmış güvenlik tedbirleridir. Bu tür bir risk azaltımı, proses ve makine emniyeti ile ilgili hususların sonucu ortaya çıkarken dikkate alınacaktır.

Daha fazla değerlendirmeye tabi olabilecek konular:

–    İnsan hata oranı,

–    Ex personel yeterliliği,

–    Ex denetimlerinin sonuçları ve bağlantılı iyileştirici aksiyonlar,

–   Elektrikli ve elektriksiz ekipmanların bütününde patlama koruma yöntemlerinin durumu

Sonuç olarak PKD’nin veya herhangi bir Ex uyum raporunun; HAZOP / FMEA toplantıları üzerinde önemli bir etkisi olduğu unutulmamalıdır. Proses güvenliği ile ilgili toplantılarda, Ex ekipman uyumluluğu ve sürekliliği her zaman sorgulanmalıdır.

Ex ekipmanının seçimi, tasarımı, kurulumu, devreye alınması, çalıştırılması, bakımı, revizyonu ve iyileştirilmesi; EN / IEC 60079-10, -14, -17 ve -19 standartlarına göre Ex yeterlilik sahibi bir servis tesisi (Ex personel yeterliliği ) tarafından yapılmadıkça “normal çalışma” nın söz konusu olmayacağını unutmayın.

Başka bir deyişle: bakıma (onarım, revizyon, …) maruz kalmış bir Ex ekipman veya makine (teknoloji) yukarıda belirtilen işaretlere (bakınız R) sahip değilse, o zaman normal çalışma artık yoktur.

EK

User case 1

 

Bir FMEA toplantısı sırasında, bir Ex makinenin güncellenmesi toplantının kapsamı olacaktır.

Madde değişikliği ve sonuçları değerlendirilecektir. Ekip tarafından sağlanan tüm belgelerin değerlendirilmesi sırasında, tam bir bakıma tabi tutulduğu ve harici servis ekibinin herhangi bir Ex yeterlilik sertifikasının olmadığı ortaya çıkmıştır.

İşlevsel olarak kabul edilir, ama artık ekipman Ex değildir. Harici Servis ekibi Ex yeterliliğine sahip değil ise (IEC 60079-19) normal işlem tanımlanamaz.

Uzman, makinenin geçerli Ex sertifikasını (üreticinin tüm belgeleri dahil) kontrol etmeyi tavsiye edebilir ve zaten orada olan yalnızca bir maddeye izin verebilir. Yani FMEA toplantısı burada sona erdirilir.

User case 2

HAZOP toplantısı sırasında, HAC, PKD veya Ex uyumluluğu ile ilgili herhangi bir ilgili belgenin sürdürülebilirliği tartışılmalıdır.

Bu tartışma sırasında, onarıma giden ex motorun yerine; ex olmayan bir elektrik motorunun geçici olarak ikame edildiği bir durum tespit edildi. Ve bu durumu engelleyecek operasyonel bir dokümantasyon olmadığı ortaya çıktı. Ne onarıma giden ekipmanın eski işlevselliğini yitirmesini önlemek için sertifikalı / yetkin bir servis tesisi seçme gerekliliği ne de onarım için giden eski ekipmandan seçilen / değiştirilen ekipmanın ek bir tutuşmaya neden olmaması gerekliliği ile ilgili önleyici bir tedbirin olmadığı belirlendi.

PKD, HAC ve diğer ilgili dokümanlar güncellenene kadar HAZOP toplantısı bu konuda daha ileri gidemez.